Hợp thức hóa tranh chấp qua công chứng: Có bị từ chối?
Trong hoạt động công chứng, công chứng viên không chỉ kiểm tra hình thức hồ sơ mà còn phải đánh giá bản chất giao dịch. Khi nhận thấy hồ sơ được lập nhằm hợp thức hóa tranh chấp đang tồn tại hoặc có nguy cơ phát sinh, công chứng viên bắt buộc phải từ chối công chứng để bảo đảm tính an toàn pháp lý và phòng ngừa tranh chấp giả tạo.
Bài viết phân tích từ chối công chứng khi hồ sơ có dấu hiệu được lập nhằm hợp thức hóa tranh chấp, dựa trên Luật Công chứng 2014 và Bộ luật Dân sự 2015, kèm ví dụ minh họa thực tế.
>>> Xem thêm: Đủ mọi loại hồ sơ công chứng – chỉ cần mang đến văn phòng công chứng là xong.
1. Hồ sơ lập nhằm hợp thức hóa tranh chấp là gì?
1.1. Khái niệm hợp thức hóa tranh chấp trong hoạt động công chứng
Hợp thức hóa tranh chấp là việc các bên lập hợp đồng, giao dịch hoặc giấy tờ pháp lý để:
Tạo “vỏ bọc hợp pháp” cho một tình trạng tranh chấp đã tồn tại;
Củng cố lợi thế pháp lý cho một bên trong tranh chấp;
Che giấu bản chất tranh chấp tài sản, nghĩa vụ hoặc quyền sử dụng.
Các hồ sơ này thường có hình thức hợp lệ, nhưng mục đích không trong sáng.
1.2. Dấu hiệu nhận biết hồ sơ có mục đích hợp thức hóa tranh chấp
Một số dấu hiệu thường gặp:
Tài sản đang có đơn khiếu nại, tố cáo hoặc đang được hòa giải;
Các bên có mâu thuẫn kéo dài nhưng đột ngột lập hợp đồng;
Nội dung hợp đồng nhằm xác lập quyền cho một bên đang yếu thế trong tranh chấp;
Thời điểm lập hồ sơ trùng với thời điểm chuẩn bị khởi kiện hoặc giải quyết tranh chấp.
2. Căn cứ pháp lý từ chối công chứng khi hồ sơ có dấu hiệu hợp thức hóa tranh chấp
2.1. Quy định của Luật Công chứng 2014
Theo Điều 44 Luật Công chứng 2014:
Công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu hợp đồng, giao dịch có nội dung vi phạm pháp luật hoặc có dấu hiệu bị lợi dụng để thực hiện hành vi trái pháp luật.
Việc lập hồ sơ nhằm hợp thức hóa tranh chấp được coi là hành vi lợi dụng công chứng, buộc công chứng viên phải từ chối.
2.2. Căn cứ từ Bộ luật Dân sự 2015
Theo Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015:
Giao dịch dân sự vô hiệu khi mục đích, nội dung vi phạm điều cấm của pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội.
Việc hợp thức hóa tranh chấp bằng hợp đồng công chứng làm sai lệch trật tự pháp lý và có thể xâm phạm quyền lợi của bên thứ ba.
>>> Xem thêm: Chỉ cần cung cấp hồ sơ, mọi thủ tục còn lại hãy để dịch vụ sổ đỏ lo – nhanh, chuẩn và đúng luật.
3. Nghĩa vụ của công chứng viên khi phát hiện dấu hiệu hợp thức hóa tranh chấp
3.1. Trách nhiệm xác minh và làm rõ bản chất giao dịch
Theo Điều 7 Luật Công chứng 2014, công chứng viên có nghĩa vụ:
Kiểm tra tính hợp pháp, tính xác thực của hồ sơ;
Làm rõ ý chí, mục đích giao dịch của các bên;
Từ chối công chứng nếu phát hiện mục đích không hợp pháp.
3.2. Vì sao không được “linh hoạt” trong trường hợp này?
Nếu vẫn công chứng:
Văn bản công chứng có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu;
Công chứng viên có thể bị yêu cầu bồi thường;
Gây phương hại đến trật tự quản lý nhà nước và uy tín nghề công chứng.
4. Rủi ro pháp lý nếu vẫn công chứng hồ sơ hợp thức hóa tranh chấp
4.1. Đối với các bên tham gia giao dịch
Theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015:
Giao dịch vô hiệu làm chấm dứt quyền, nghĩa vụ phát sinh;
Các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Bên có lỗi phải bồi thường thiệt hại.
4.2. Đối với công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng
Công chứng viên có thể:
Bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính;
Phải bồi thường thiệt hại do lỗi nghề nghiệp;
Bị xem xét trách nhiệm khác theo quy định pháp luật.
>>> Xem thêm: Bạn sẽ mất ít thời gian hơn rất nhiều nếu làm đúng theo Thủ tục làm sổ đỏ.
5. Ví dụ minh họa thực tế
Ví dụ thực tế:
Anh D và chị E đang tranh chấp quyền sử dụng một thửa đất do thừa kế. Trong khi vụ việc đang được hòa giải tại UBND cấp xã, anh D đề nghị lập hợp đồng tặng cho toàn bộ thửa đất cho người thân và yêu cầu công chứng.
Qua kiểm tra hồ sơ và trao đổi, công chứng viên nhận thấy:
Tài sản đang có tranh chấp thực tế;
Mục đích lập hợp đồng nhằm tạo căn cứ pháp lý bất lợi cho chị E.
Căn cứ Luật Công chứng, công chứng viên đã từ chối công chứng do hồ sơ có dấu hiệu hợp thức hóa tranh chấp.
6. Kết luận
Từ chối công chứng khi hồ sơ có dấu hiệu được lập nhằm hợp thức hóa tranh chấp là yêu cầu bắt buộc nhằm:
Ngăn chặn việc lợi dụng công chứng để can thiệp vào quá trình giải quyết tranh chấp;
Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên và bên thứ ba;
Giữ vững tính khách quan, trung lập của hoạt động công chứng.
Việc từ chối trong trường hợp này không chỉ đúng luật mà còn thể hiện trách nhiệm nghề nghiệp cao của công chứng viên.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ.Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy:Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
