Công chứng ngoài trụ sở trong trường hợp người ký không biết chữ
Trong thực tiễn hành nghề công chứng, công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ là tình huống không hiếm gặp, đặc biệt tại khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa hoặc với người cao tuổi, người dân tộc thiểu số. Do người ký không thể tự đọc, tự viết, nên nếu công chứng viên không tuân thủ chặt chẽ quy trình pháp luật, văn bản công chứng rất dễ bị tranh chấp, thậm chí bị Tòa án tuyên vô hiệu.
1. Khung pháp lý điều chỉnh công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ
1.1. Quy định về công chứng ngoài trụ sở
Theo khoản 2 Điều 44 Luật Công chứng 2014, việc công chứng ngoài trụ sở được thực hiện khi:
Người yêu cầu công chứng là người già yếu, không thể đi lại;
Người đang điều trị tại cơ sở y tế;
Có lý do chính đáng khác theo quy định pháp luật.
Như vậy, công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ là hoàn toàn hợp pháp nếu đáp ứng điều kiện về đối tượng và trình tự thủ tục.
1.2. Quy định về người không biết chữ khi công chứng
Theo Điều 47 Luật Công chứng 2014:
Người không biết chữ phải có người làm chứng;
Công chứng viên phải đọc lại toàn bộ nội dung văn bản cho người đó nghe;
Việc điểm chỉ phải được thực hiện đúng quy định.
Đây là căn cứ pháp lý cốt lõi để đánh giá tính hợp lệ của công chứng ngoài trụ sở trong trường hợp người ký không biết chữ.
2. Điều kiện bắt buộc khi công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ
2.1. Phải có người làm chứng đủ điều kiện
Người làm chứng phải đáp ứng điều kiện theo Điều 48 Luật Công chứng 2014, bao gồm:
Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;
Không có quyền, lợi ích liên quan đến nội dung giao dịch;
Không phải là người thừa kế, người nhận tài sản trong hợp đồng, di chúc.
Việc thiếu người làm chứng hoặc sử dụng người làm chứng không đủ điều kiện là nguyên nhân phổ biến khiến công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ bị Tòa án xem xét lại.
2.2. Công chứng viên phải trực tiếp đọc, giải thích nội dung văn bản
Công chứng viên có nghĩa vụ:
Đọc rõ ràng, đầy đủ toàn bộ nội dung hợp đồng, giao dịch;
Giải thích quyền, nghĩa vụ và hậu quả pháp lý phát sinh.
Theo Điều 7 Luật Công chứng 2014, đây là nghĩa vụ nghề nghiệp bắt buộc, không được khoán cho người thân hay người làm chứng.
Việc điểm chỉ càng cần được ghi nhận chặt chẽ để bảo đảm giá trị chứng minh.
3.2. Nội dung bắt buộc phải ghi trong lời chứng
Lời chứng công chứng phải thể hiện rõ:
Người yêu cầu công chứng không biết chữ;
Văn bản đã được công chứng viên đọc lại;
Có người làm chứng và thông tin đầy đủ của người làm chứng.
Thiếu các nội dung này, văn bản rất dễ bị coi là vi phạm nghiêm trọng thủ tục công chứng.
4. Rủi ro pháp lý khi công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ
4.1. Nguy cơ bị tuyên vô hiệu do vi phạm hình thức khi công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ
Theo Điều 129 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự vi phạm điều kiện về hình thức theo luật định có thể bị tuyên vô hiệu.
Trong thực tiễn, nhiều vụ án xác định:
Không có người làm chứng hợp lệ;
Không chứng minh được việc đã đọc, giải thích nội dung cho người không biết chữ.
4.2. Nguy cơ phát sinh tranh chấp về ý chí tự nguyện
Do không tự đọc được văn bản, người không biết chữ dễ bị:
Lừa dối;
Ép buộc;
Hiểu sai nội dung giao dịch.
Khi tranh chấp phát sinh, Tòa án thường đánh giá rất chặt chẽ hoàn cảnh lập văn bản công chứng ngoài trụ sở.
5. Ví dụ thực tế về công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ
Ví dụ: Ông H (75 tuổi, không biết chữ) lập hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất tại nhà cho cháu ruột. Văn bản được công chứng ngoài trụ sở, nhưng:
Người làm chứng là con ruột của người nhận tặng cho;
Lời chứng không ghi rõ việc công chứng viên đã đọc lại toàn bộ hợp đồng.
Sau đó, các con của ông H khởi kiện yêu cầu tuyên hợp đồng vô hiệu.
👉 Tòa án nhận định:
Người làm chứng không đủ điều kiện theo Luật Công chứng;
Không đủ căn cứ chứng minh ông H hiểu rõ nội dung giao dịch.
➡️ Hợp đồng bị tuyên vô hiệu, phát sinh tranh chấp thừa kế.
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng lấy ngay tại văn phòng công chứng Hà Nội
6. Giải pháp bảo đảm an toàn pháp lý khi công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ
6.1. Chuẩn hóa hồ sơ và trình tự công chứng
Công chứng viên cần:
Yêu cầu người làm chứng độc lập;
Ghi nhận đầy đủ quá trình đọc – giải thích văn bản;
Lập hồ sơ công chứng chi tiết hơn so với công chứng tại văn phòng.
6.2. Tăng cường chứng cứ bổ trợ
Nên:
Ghi âm, ghi hình quá trình công chứng (nếu được các bên đồng ý);
Lưu lại xác nhận về tình trạng nhận thức của người ký.
>>> Xem thêm: Cáchkiểm tra sổ đỏ giảonline giúp bạn tiết kiệm thời gian và chi phí
Kết luận
Công chứng ngoài trụ sở người không biết chữ là hoạt động hợp pháp nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nếu không tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của Luật Công chứng và Bộ luật Dân sự. Việc bảo đảm người làm chứng hợp lệ, đọc – giải thích đầy đủ nội dung văn bản và ghi nhận chặt chẽ trong lời chứng là yếu tố quyết định để văn bản công chứng được Tòa án công nhận giá trị pháp lý.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
