Khi công chứng ngoài văn phòng bị tuyên vô hiệu: Ai chịu trách nhiệm?
Công chứng ngoài văn phòng (ngoài trụ sở tổ chức hành nghề công chứng) được pháp luật cho phép trong những trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít giao dịch được công chứng tại nhà, bệnh viện hoặc nơi cư trú sau đó bị Tòa án tuyên vô hiệu, kéo theo tranh chấp về trách nhiệm bồi thường và trách nhiệm nghề nghiệp. Vấn đề đặt ra là: khi vô hiệu công chứng ngoài trụ sở xảy ra, ai phải chịu trách nhiệm pháp lý? Việc xác định đúng chủ thể chịu trách nhiệm có ý nghĩa then chốt trong việc bảo đảm công bằng và hạn chế rủi ro cho hoạt động công chứng.
1. Cơ sở pháp lý về công chứng ngoài trụ sở và hiệu lực văn bản
1.1. Quy định pháp luật về công chứng ngoài trụ sở
Theo khoản 2 Điều 44 Luật Công chứng 2014:
“Việc công chứng có thể được thực hiện ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng trong trường hợp người yêu cầu công chứng không thể đến trụ sở vì lý do chính đáng.”
Quy định này khẳng định công chứng ngoài trụ sở là hợp pháp nếu đáp ứng đúng điều kiện luật định.
1.2. Hiệu lực và giá trị pháp lý của văn bản công chứng
Theo Điều 5 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có giá trị chứng cứ và giá trị thi hành. Tuy nhiên, theo Bộ luật Dân sự 2015, văn bản công chứng vẫn có thể bị tuyên vô hiệu nếu giao dịch vi phạm điều kiện có hiệu lực.
➡️ Do đó, công chứng không phải là “lá chắn tuyệt đối” trước phán quyết của Tòa án.
2. Những căn cứ phổ biến dẫn đến vô hiệu công chứng ngoài trụ sở
2.1. Vô hiệu do người ký không đủ năng lực hành vi dân sự
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, năng lực hành vi dân sự là điều kiện bắt buộc để giao dịch có hiệu lực.
Trong thực tiễn, công chứng ngoài trụ sở thường liên quan đến người cao tuổi, người đang điều trị bệnh nặng. Nếu tại thời điểm ký, người này không đủ năng lực hành vi, giao dịch sẽ bị tuyên vô hiệu dù đã được công chứng.
thì đây là căn cứ quan trọng để Tòa án tuyên vô hiệu công chứng ngoài trụ sở.
3. Khi công chứng ngoài trụ sở bị tuyên vô hiệu công chứng ngoài trụ sở: Ai chịu trách nhiệm?
3.1. Vô hiệu công chứng ngoài trụ sở: trách nhiệm của người yêu cầu công chứng
Theo Điều 37 Luật Công chứng 2014, người yêu cầu công chứng phải cung cấp thông tin, giấy tờ trung thực.
➡️ Nếu người yêu cầu cố tình che giấu tình trạng sức khỏe, dựng hoàn cảnh giả để công chứng tại nhà, họ có thể phải chịu trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại phát sinh.
3.2. Trách nhiệm của công chứng viên
Theo Điều 38 Luật Công chứng 2014, công chứng viên chịu trách nhiệm cá nhân về văn bản công chứng do mình thực hiện.
Trong trường hợp vô hiệu công chứng ngoài trụ sở, công chứng viên có thể phải chịu:
Trách nhiệm kỷ luật;
Trách nhiệm bồi thường;
Trường hợp nghiêm trọng, có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự.
3.3. Trách nhiệm của tổ chức hành nghề công chứng
Theo Điều 39 Luật Công chứng 2014, tổ chức hành nghề công chứng phải bồi thường thiệt hại do lỗi của công chứng viên gây ra trong khi hành nghề.
➡️ Sau khi bồi thường, tổ chức hành nghề công chứng có quyền yêu cầu công chứng viên hoàn trả theo quy định pháp luật.
4. Mối quan hệ giữa việc tuyên vô hiệu công chứng ngoài trụ sở và trách nhiệm bồi thường
4.1. Không phải mọi trường hợp vô hiệu đều phát sinh bồi thường
Thực tiễn xét xử cho thấy Tòa án phân biệt rõ:
Vô hiệu do lỗi của các bên giao dịch;
Vô hiệu do lỗi nghề nghiệp của công chứng viên.
Chỉ khi chứng minh được mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm của công chứng viên và thiệt hại xảy ra thì trách nhiệm bồi thường mới được đặt ra.
4.2. Vai trò của bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp công chứng
Theo Điều 37 Luật Công chứng 2014, tổ chức hành nghề công chứng phải mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho công chứng viên.
Đây là cơ chế quan trọng nhằm:
Bảo vệ quyền lợi người bị thiệt hại;
Hạn chế rủi ro tài chính khi xảy ra vô hiệu công chứng ngoài trụ sở.
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng lấy ngay tại văn phòng công chứng Hà Nội
5. Ví dụ minh họa thực tế về vô hiệu công chứng ngoài trụ sở
Bà A (87 tuổi) ký hợp đồng tặng cho nhà đất tại nhà riêng. Công chứng viên xác nhận bà A minh mẫn, tự nguyện. Sau khi bà A qua đời, các con khởi kiện yêu cầu tuyên vô hiệu hợp đồng.
Kết quả giám định cho thấy tại thời điểm ký, bà A bị sa sút trí tuệ nặng. Tòa án tuyên vô hiệu công chứng ngoài trụ sở, đồng thời xác định công chứng viên không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ xác minh.
➡️ Tổ chức hành nghề công chứng phải bồi thường thiệt hại và xem xét trách nhiệm nội bộ đối với công chứng viên.
>>> Xem thêm: Cách kiểm tra sổ đỏ giả online giúp bạn tiết kiệm thời gian và chi phí
Khi vô hiệu công chứng ngoài trụ sở xảy ra, trách nhiệm pháp lý không mặc nhiên thuộc về một chủ thể duy nhất mà phải được xác định dựa trên:
Nguyên nhân dẫn đến vô hiệu;
Lỗi của từng bên;
Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và thiệt hại.
👉 Việc nhận diện đúng trách nhiệm không chỉ bảo vệ quyền lợi của người dân mà còn góp phần chuẩn hóa hoạt động công chứng ngoài trụ sở trong thực tiễn.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
