Những yếu tố khiến công chứng tại nhà dễ phát sinh tranh chấp thừa kế
Trong bối cảnh dân số già hóa và nhu cầu lập di chúc, định đoạt tài sản ngày càng tăng, công chứng tại nhà trở thành giải pháp thuận tiện cho người cao tuổi, người bệnh hoặc người không thể đi lại. Tuy nhiên, thực tiễn xét xử cho thấy, tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà lại chiếm tỷ lệ cao, đặc biệt khi các văn bản công chứng liên quan đến di chúc, tặng cho tài sản hoặc phân chia di sản. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ những yếu tố pháp lý và thực tiễn chưa được kiểm soát chặt chẽ.
1. Tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà do hạn chế trong việc bảo đảm tính tự nguyện của người lập di chúc
1.1. Môi trường công chứng dễ bị chi phối bởi người thân
Khác với không gian trung lập tại văn phòng công chứng, công chứng tại nhà thường diễn ra trong môi trường gia đình, nơi người lập di chúc:
Phụ thuộc vào người thân về sinh hoạt, chăm sóc;
Dễ chịu áp lực tâm lý hoặc bị tác động ý chí.
Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc hợp pháp phải được lập trên cơ sở tự nguyện, không bị lừa dối, đe dọa hay cưỡng ép. Khi yếu tố này không được bảo đảm, nguy cơ tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà là rất lớn.
1.2. Khó chứng minh sự tự nguyện khi phát sinh tranh chấp
Trong nhiều vụ án, người thừa kế khác cho rằng di chúc được lập khi người để lại di sản:
Bị cô lập thông tin;
Bị ép buộc ký kết ngay tại nhà.
Tòa án thường phải đánh giá gián tiếp qua lời khai, hồ sơ y tế, nhân chứng, làm kéo dài quá trình giải quyết tranh chấp.
2. Tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà nghi ngờ về năng lực hành vi dân sự của người để lại di sản
2.1. Người lập di chúc thường là người già yếu, bệnh tật
Tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà thường phát sinh khi người lập di chúc:
Tuổi cao;
Bệnh nặng;
Có dấu hiệu suy giảm nhận thức.
Theo Điều 625 Bộ luật Dân sự 2015, người lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt tại thời điểm lập di chúc.
Nếu không chứng minh được tình trạng này, di chúc có nguy cơ bị tuyên vô hiệu.
2.2. Thiếu tài liệu y tế kèm theo hồ sơ công chứng
Pháp luật không bắt buộc phải có giấy xác nhận sức khỏe, nhưng trong thực tiễn:
Việc không có tài liệu y tế khiến di chúc dễ bị tranh chấp;
Công chứng tại nhà thiếu yếu tố kiểm chứng độc lập.
Đây là nguyên nhân phổ biến dẫn đến tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà sau khi người để lại di sản qua đời.
Theo Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015, một số chủ thể vẫn được hưởng phần di sản bắt buộc, dù nội dung di chúc có quy định khác.
Việc không lưu ý quy định này dễ dẫn đến tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà.
3.2. Không làm rõ tài sản riêng – tài sản chung
Di chúc công chứng tại nhà thường:
Không xác định rõ tài sản riêng của vợ/chồng;
Không xác minh nguồn gốc hình thành tài sản.
Khi phát sinh tranh chấp, tòa án phải xác định lại khối di sản, kéo theo nguy cơ vô hiệu một phần di chúc.
4. Tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà do giới hạn trong phạm vi xác minh của công chứng viên khi công chứng tại nhà
4.1. Công chứng viên khó kiểm soát toàn bộ bối cảnh giao dịch
Theo Điều 7 Luật Công chứng 2014, công chứng viên có nghĩa vụ bảo đảm tính hợp pháp của giao dịch, nhưng:
Không có thẩm quyền điều tra;
Không thể tách hoàn toàn người lập di chúc khỏi tác động của người thân.
4.2. Hồ sơ công chứng ngoài trụ sở thường đơn giản hóa
So với công chứng tại văn phòng, hồ sơ công chứng tại nhà thường:
Ít tài liệu chứng minh bổ trợ;
Không có nhân chứng độc lập.
Đây là điểm yếu lớn khi giải quyết tranh chấp tại tòa án.
5. Ví dụ thực tế về tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà
Ví dụ: Bà M (82 tuổi) lập di chúc tại nhà, để lại toàn bộ nhà đất cho con trai út là người trực tiếp chăm sóc. Di chúc được công chứng ngoài trụ sở, không kèm giấy xác nhận sức khỏe.
Sau khi bà M qua đời, các con khác khởi kiện cho rằng:
Bà M bị hạn chế nhận thức do tai biến;
Việc lập di chúc chịu sự chi phối của con trai út.
👉 Tòa án xác định:
Không đủ căn cứ chứng minh bà M minh mẫn tại thời điểm lập di chúc;
Hoàn cảnh lập di chúc thiếu khách quan.
➡️ Di chúc bị tuyên vô hiệu, di sản được chia theo pháp luật.
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng lấy ngay tại văn phòng công chứng Hà Nội
6. Giải pháp hạn chế tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà
6.1. Tăng cường chứng cứ về năng lực và ý chí tự nguyện
Nên:
Có giấy xác nhận tình trạng sức khỏe;
Ghi nhận rõ quá trình trao đổi giữa công chứng viên và người lập di chúc.
6.2. Ghi nhận đầy đủ nội dung di chúc và lý do phân chia
Việc giải thích rõ:
Lý do phân chia tài sản;
Sự tự nguyện của người lập di chúc sẽ giúp giảm thiểu tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà.
6.3. Nâng cao trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên
Công chứng viên cần:
Chủ động từ chối công chứng nếu có dấu hiệu ép buộc;
Ghi chú chi tiết trong hồ sơ công chứng.
>>> Xem thêm: Cách kiểm tra sổ đỏ giảonline giúp bạn tiết kiệm thời gian và chi phí
Tranh chấp thừa kế công chứng tại nhà không xuất phát từ bản thân hình thức công chứng ngoài trụ sở, mà chủ yếu do những yếu tố liên quan đến ý chí tự nguyện, năng lực hành vi và tính minh bạch của nội dung di chúc. Việc nhận diện đúng các rủi ro và tuân thủ chặt chẽ quy định pháp luật là giải pháp then chốt để bảo đảm giá trị pháp lý của di chúc và hạn chế tranh chấp phát sinh.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
