Tranh chấp đất đai: Khi nào cần nhờ đến sự can thiệp của tòa án?

Tranh chấp đất đai là một trong những loại tranh chấp dân sự phức tạp, thường kéo dài và gây ảnh hưởng lớn đến quyền lợi hợp pháp của người dân. Pháp luật Việt Nam khuyến khích các bên tự hòa giải hoặc thông qua hòa giải tại UBND cấp xã trước khi đưa vụ việc ra Tòa án. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, việc hòa giải không thành hoặc tính chất tranh chấp vượt quá thẩm quyền của UBND thì can thiệp tòa án tranh chấp đất là biện pháp cần thiết và bắt buộc để giải quyết dứt điểm.

>>> Xem thêm: Sự lựa chọn số 1 về uy tín: văn phòng công chứng.

1. Căn cứ pháp lý về can thiệp tòa án tranh chấp đất

Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực 01/01/2025):
- Điều 192: Tranh chấp đất đai trước hết phải được hòa giải tại UBND xã.
- Điều 193: Trường hợp hòa giải không thành, người dân có quyền khởi kiện ra Tòa án hoặc đề nghị UBND cấp trên giải quyết theo thẩm quyền.
Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2023):
- Điều 26: Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai theo quy định của pháp luật.
- Điều 186: Cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện khi quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm phạm.
Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP: Hướng dẫn chi tiết về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai.

2. Khi nào cần nhờ đến sự can thiệp của tòa án tranh chấp đất?

2.1 Hòa giải tại UBND xã không thành

Theo Luật Đất đai 2024, hòa giải tại UBND xã là thủ tục bắt buộc trước khi khởi kiện. Nếu biên bản hòa giải không thành được lập, các bên có thể nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền.

2.2 Tranh chấp phức tạp liên quan đến nhiều bên

Trong trường hợp có nhiều người đồng sở hữu, đồng thừa kế hoặc nhiều hộ gia đình cùng tranh chấp, việc hòa giải khó đạt được kết quả. Tòa án sẽ là cơ quan duy nhất có thẩm quyền phân định rõ ràng quyền và nghĩa vụ của từng bên.

2.3 Tranh chấp về quyền sử dụng đất không có giấy chứng nhận

Nếu một hoặc cả hai bên không có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, việc hòa giải tại UBND xã thường không đủ căn cứ pháp lý. Khi đó, Tòa án sẽ xem xét nguồn gốc, quá trình sử dụng đất và các chứng cứ liên quan để ra phán quyết.

Xem thêm: Công chứng hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất

2.4 Tranh chấp liên quan đến hành vi lấn chiếm, xây dựng công trình trái phép

Nếu một bên đã xây dựng nhà, tường rào, công trình kiên cố lấn sang đất của người khác, việc giải quyết thường phải nhờ đến phán quyết của Tòa án để có cơ sở buộc tháo dỡ và bồi thường thiệt hại.

>>> Xem thêm: Yên tâm làm thủ tục nhà đất với Dịch vụ làm sổ đỏ.

3. Thủ tục khởi kiện khi cần can thiệp tòa án tranh chấp đất

3.1 Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

Đơn khởi kiện theo mẫu Bộ luật Tố tụng dân sự.
Giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất (sổ đỏ, hợp đồng chuyển nhượng, thừa kế…).
Biên bản hòa giải không thành tại UBND xã.
Tài liệu, chứng cứ liên quan đến tranh chấp.

3.2 Nộp đơn tại Tòa án có thẩm quyền

Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có đất tranh chấp sẽ thụ lý vụ án.

3.3 Quá trình giải quyết tại Tòa

Thụ lý đơn khởi kiện.
Hòa giải tại Tòa án (theo Bộ luật Tố tụng dân sự).
Mở phiên tòa xét xử nếu hòa giải không thành.
Ra bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật.

4. Ví dụ minh họa thực tế

Ông C và ông D có thửa đất liền kề nhau. Ông D xây tường rào lấn sang 1,5m đất của ông C. UBND xã tổ chức hòa giải nhưng ông D không đồng ý tháo dỡ. Ông C đã nộp đơn khởi kiện ra Tòa án nhân dân huyện. Sau quá trình xét xử, Tòa án tuyên buộc ông D tháo dỡ phần tường rào lấn chiếm và trả lại diện tích đất cho ông C.

>>> Xem thêm: Hướng dẫn tố cáo hành vi lấn chiếm đất đai đầy đủ, chi tiết từ A đến Z.

5. Lưu ý quan trọng khi nhờ Tòa án giải quyết tranh chấp đất

Phải có biên bản hòa giải không thành tại UBND xã trước khi khởi kiện.
Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất.
Nên nhờ luật sư tư vấn để bảo vệ quyền lợi tốt nhất.
Tuân thủ đúng trình tự, thủ tục tố tụng để tránh bị trả lại đơn khởi kiện.

>>> Xem thêm: Công chứng thuận tiện hơn với Văn phòng công chứng làm việc thứ 7 chủ nhật.

Kết luận

Việc can thiệp tòa án tranh chấp đất là cần thiết khi các biện pháp hòa giải không đạt hiệu quả hoặc tranh chấp có tính chất phức tạp. Đây là cơ chế pháp lý cuối cùng giúp bảo đảm công bằng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất. Người dân cần nắm rõ các quy định pháp luật, chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và thực hiện đúng thủ tục để quá trình giải quyết được nhanh chóng và hiệu quả.

Xem thêm: Hợp đồng tặng cho tài sản chung – Công chứng như thế nào?

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

Các bài viết liên quan:

>>> Vai trò của công chứng viên khi công chứng đất quy hoạch

>>> Mức bồi thường khi tường hàng xóm bị nứt do xây dựng

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.