Trường hợp công chứng hợp đồng thế chấp tài sản bị vô hiệu
Trong các giao dịch bảo đảm bằng tài sản, hợp đồng thế chấp là công cụ pháp lý quan trọng để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ. Tuy nhiên, không phải hợp đồng thế chấp nào cũng có hiệu lực. Có những trường hợp công chứng hợp đồng thế chấp vô hiệu, dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng cho các bên. Bài viết này phân tích chi tiết các trường hợp hợp đồng bị vô hiệu, căn cứ pháp lý và ví dụ minh họa thực tế.
>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng hỗ trợ công chứng giấy tờ cho người nước ngoài?
1. Căn cứ pháp lý hợp đồng thế chấp vô hiệu
Các văn bản pháp lý quy định về hợp đồng vô hiệu bao gồm:
Bộ luật Dân sự 2015, Điều 129–132: quy định các trường hợp hợp đồng dân sự vô hiệu, bao gồm hợp đồng trái pháp luật, vi phạm nguyên tắc giao dịch dân sự hoặc do một bên không có năng lực hành vi dân sự.
Luật Công chứng 2024: hướng dẫn công chứng viên kiểm tra năng lực hành vi của các bên và tính pháp lý của hợp đồng, đồng thời nêu rõ trách nhiệm khi công chứng hợp đồng vô hiệu.
Luật Giao dịch bảo đảm 2017: quy định hiệu lực và đăng ký hợp đồng thế chấp, cũng như hậu quả pháp lý khi hợp đồng bị vô hiệu.
Nghị định 104/2025/NĐ‑CP: hướng dẫn thủ tục công chứng, xác minh hồ sơ và lưu trữ hồ sơ điện tử.
Căn cứ pháp lý này giúp xác định các trường hợp công chứng hợp đồng thế chấp vô hiệu và các biện pháp xử lý.
2. Trường hợp dẫn đến công chứng hợp đồng thế chấp vô hiệu
2.1. Bên thế chấp không có quyền sở hữu hợp pháp
Nếu bên thế chấp không phải là chủ sở hữu hợp pháp của tài sản hoặc tài sản đang tranh chấp, hợp đồng thế chấp sẽ bị coi là vô hiệu. Ví dụ: một cá nhân ký hợp đồng thế chấp nhà đất nhưng không có giấy chứng nhận quyền sở hữu hợp pháp.
2.2. Bên thế chấp mất năng lực hành vi dân sự
Theo Bộ luật Dân sự 2015, người chưa thành niên hoặc người mất năng lực hành vi dân sự không có quyền ký hợp đồng thế chấp. Nếu công chứng viên không kiểm tra và vẫn công chứng hợp đồng, hợp đồng sẽ vô hiệu do bên thế chấp không có năng lực pháp lý.
2.3. Tài sản bị hạn chế quyền chuyển nhượng hoặc kê biên
Tài sản đã bị kê biên thi hành án hoặc bị hạn chế chuyển nhượng theo quyết định của cơ quan nhà nước không thể dùng làm tài sản bảo đảm. Công chứng hợp đồng trong trường hợp này sẽ bị coi là công chứng hợp đồng thế chấp vô hiệu.
2.4. Hợp đồng vi phạm pháp luật hoặc đạo đức xã hội
Nếu hợp đồng có điều khoản trái pháp luật, ép buộc hoặc gian lận, hoặc nhằm mục đích lừa đảo, hợp đồng sẽ bị tuyên bố vô hiệu. Ví dụ: hợp đồng thế chấp nhằm che giấu tài sản để trốn nghĩa vụ thanh toán nợ.
3. Hồ sơ công chứng hợp đồng thế chấp vô hiệu và kiểm tra để tránh vô hiệu
Để hạn chế rủi ro, hồ sơ công chứng hợp đồng thế chấp phải đầy đủ, bao gồm:
Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản (sổ đỏ, hợp đồng mua bán, hóa đơn thanh toán…).
CMND/CCCD hoặc giấy tờ pháp nhân của bên thế chấp.
Giấy phép, giấy chứng nhận liên quan nếu tài sản là bất động sản, nhà xưởng, máy móc hoặc quyền khai thác.
Hợp đồng vay vốn nếu có, để xác định phạm vi bảo đảm.
Công chứng viên cần kiểm tra kỹ hồ sơ, năng lực pháp lý của các bên, tình trạng pháp lý của tài sản để tránh công chứng hợp đồng vô hiệu.
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng trọn gói, đảm bảo đúng quy định pháp luật
4. Ví dụ minh họa thực tế về công chứng hợp đồng thế chấp vô hiệu
Công ty ABC ký hợp đồng thế chấp nhà xưởng tại ngân hàng XYZ. Tuy nhiên, nhà xưởng đang tranh chấp với một doanh nghiệp khác, và công chứng viên không kiểm tra đầy đủ giấy tờ. Khi tranh chấp phát sinh, tòa án tuyên bố hợp đồng vô hiệu do bên thế chấp không có quyền sở hữu hợp pháp tài sản. Kết quả, ngân hàng không thể khởi kiện thu hồi tài sản từ bên vay và phải giải quyết tranh chấp theo quy định pháp luật.
5. Lưu ý khi công chứng hợp đồng thế chấp vô hiệu
Chọn văn phòng công chứng có thẩm quyền và uy tín.
Kiểm tra năng lực pháp lý của các bên: năng lực hành vi dân sự, tư cách pháp nhân.
Xác minh quyền sở hữu hợp pháp và tình trạng pháp lý của tài sản.
Soạn thảo hợp đồng rõ ràng, minh bạch, không vi phạm pháp luật hoặc đạo đức xã hội.
Đăng ký giao dịch bảo đảm tại cơ quan nhà nước để hợp đồng phát sinh hiệu lực đối kháng với bên thứ ba.
Việc hiểu rõ các trường hợp công chứng hợp đồng thế chấp vô hiệu giúp các bên hạn chế rủi ro pháp lý, bảo vệ quyền lợi của bên vay và bên nhận thế chấp. Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, kiểm tra năng lực pháp lý và tình trạng pháp lý của tài sản là yếu tố quan trọng để hợp đồng thế chấp có hiệu lực hợp pháp, minh bạch và an toàn.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
